To nie była prowokacja! 9 lat temu w katowickiej klasie B pojawiła się drużyna o niemieckojęzycznej nazwie „1. FC” i do dzisiaj występuje na śląskich boiskach. Obecnie uważany za górnośląski, a przed laty niemiecki zespół, który wywalczył wicemistrzostwo Polski w 1927 roku.
© Autor: Jakub Malicki
Kolejny przedwojenny klub, który został wskrzeszony w XXI wieku. Po wpisach o Pogoni Lwów i Makabi Warszawa, nadszedł czas przyjrzeć się znakom niemieckiego klubu (lub śląskiego – jak twierdzą jego obecni sympatycy), który w okresie międzywojennym rywalizował z polskimi drużynami. W odróżnieniu od wspomnianych zespołów Makabi i Pogoni, katowicki 1. FC uczestniczy obecnie w polskich rozgrywkach (katowicka A-klasa w sezonie 2015-16). Czy jednak możemy mówić o reaktywacji klubu po ponad 60 latach niebytu?
Mistrzowskie początki
Protoplasta katowickiego 1. FC został założony w 1905 roku, pod nazwą Preußen 05. Powstał wskutek rozpadu drużyny SV Frisch-Auf Kattowitz (istniejącej od 1904 roku) na trzy zespoły: SC Diana, SC Germania i wspomniany Preußen 05. Drużyna spod znaku czarnego orła była okazała się najsilniejszą na Górnym Śląsku przed wybuchem I wojny światowej, zwycięzca rozgrywek w latach: 1907, 1908, 1909 oraz 1913. W 1922 roku piłkarze Preußen 05 po raz ostatni świętowali mistrzostwo Górnego Śląska.
Na początku lat 20-tych XX wieku klub otrzymał tereny na Brynowie. Naprzeciwko Parku Kościuszki wybudowano stadion, na którym rozgrywał mecze w roli gospodarza przez następne 10 lat.
W 1922 roku polskie władze Katowic nakazały zmianę nazwy klubu na I Klub Sportowy, lecz ten wywalczył w sądzie prawo do używania miana Erster Fußball-Club Kattowitz.
Drużyna 1. FC Katowice w 1924 roku; Źródło: historiawisly.pl
Jak widzimy, na koszulkach piłkarzy widniał emblemat z akronimem „1FC”. Uznałem, że to najbardziej reprezentatywny symbol drużyny z przedwojennych czasów, choć w sieci znajdziemy także inne wersje, o których za chwilę.
Trzy lata w elicie
Klub wspierany przez katowickich kupców i rzemieślników narodowości niemieckiej, był jednym z członków – założycieli Ligi w 1927 roku. Co więcej, niewiele brakło, by Niemcy wygrali wtedy rozgrywki, ostatecznie silniejsza okazała się Wisła. Katowiczanom przypadł tytuł Wicemistrza Polski!
Legendą obrósł mecz z 25 września 1927 roku, gdy na katowickim stadionie, wypełnionym przez 15 tysięcy widzów, zmierzyły się obie drużyny. Mecz „podwyższonego ryzyka” (jakbyśmy to dzisiaj ujęli), czyli konfrontacja sportowa z narodowościowym tłem, która miała przesądzić o tryumfie w rozgrywkach. Zakończony zwycięstwem „Białej Gwiazdy” w stosunku 2-0. Pierwszą bramkę strzelił Stanisław Czulak w 55 minucie, 5 minut później Henryk Reyman podwyższył z rzutu karnego. W 73 minucie piłkarze 1. FC zeszli z boiska, po tym jak sędzia Zygmunt Hanke podyktował kolejny rzut karny.* Dalsze wydarzenia barwnie opisali kibice Wisły: „Niemcy wtargnęli na boisko, musieli interweniować ‚kirasjerzy’ na koniach. Ale wracało się do Krakowa uroczyście, z muzyką. Byli to czasy, byli” na łamach „Głosu Sportowca”.**
W 1928 roku drużyna 1.FC zajęła 5. miejsca na koniec rozgrywek, a w kolejnym przedostatnie i opuściła szeregi ekstraklasy, nigdy już do niej nie wracając. Najbliżej powrotu do piłkarskiej elity byli futboliści zespołu o biało-czarnych barwach w 1932 roku, gdy wygrali rozgrywki śląskiej klasy A. W turnieju eliminacyjnym do ligi okazali się jednak słabsi od Podgórza Kraków. W drużynie występował Ernest Wilimowski, który w 1934 roku odszedł do Ruchu Wielkie Hajduki. 22-krotny reprezentant Polski został zapamiętany jako strzelec 4 goli w meczu przeciwko Brazylii na Mistrzostwach Świata w 1938 roku (debiut Polski w mistrzostwach, przegrany 5-6 po dogrywce). Później okrzyknięty zdrajcą, ale tę historię zapewne już znacie. Z klubu 1.FC pochodzili także dwaj inni reprezentanci Polski – bramkarz Emil Görlitz oraz „śląski olbrzym”, napastnik Karol Kossok. Ten pierwszy debiutował w meczu przeciwko Szwecji (1-5), rozegranym w 1924 roku. Kossok pierwszy mecz w reprezentacji rozegrał również przeciwko Szwecji, w 1928 roku Polacy pokonali rywali 2-1 na stadionie 1. FC Katowice.
W latach 30-tych klub został zmuszony do opuszczenia obiektu przy ul. Kościuszki, od 1934 roku korzystał z boiska na Muchowcu. W 1939 roku klub został rozwiązany przez polskie władze za propagowanie idei nacjonalistycznych. Reaktywowany przez Niemców w trakcie okupacji, rozgrywał mecze w lidze górnośląskiej pod nazwą 1. FC Kattowitz.
Po wojnie klub przestał istnieć, ale Niemcy nie pozwolili by został zapomniany. W dolnosaksońskim Salzgitter zorganizowali cykliczne spotkania byłych graczy klubu pod nazwą „Traditionsgemeinschaft 1. FC Kattowitz”. Odbywały się w latach 1965-1990.
Powrót 1.FC do Katowic
W 2007 roku zarejestrowano w Katowicach stowarzyszenie o nazwie 1 FC Katowice oraz zgłoszono do rozgrywek organizowanych przez OZPN. Klub przyjął biało-czarne barwy i herb, który nawiązuje do odznaki Erster Fußball-Club. Pierwszym prezesem klubu został Jerzy Gorzelik, przewodniczący Ruchu Autonomii Śląska. Postanowiono, że zawodnikami klubu mogą być jedynie mieszkańcy Śląska.
Ocena znaku
W sieci znajdziemy trzy znaki zespołu z Katowic. Pierwszy – to czarny pruski orzeł, wykorzystywany przez drużynę Preußen 05. Przedwojennego wzoru jednak nie widziałem, więc nie rysowałem – możecie obejrzeć go w Wikipedii. Kolejny emblemat przypomina wzór z odznaki, z monogramem „EFC” i nazwą klubu wypisaną na białym otoku.
Nie uzyskałem odpowiedzi w klubie, kiedy obowiązywał, ani na bazie jakiego materiału powstał. Przytaczam jako ciekawostkę, bo widnieje w wielu miejscach w sieci, a dla mnie jest mało wiarygodny (głównie przez liternictwo na otoku, które było na pewno inne na oryginale).
Trzeci znak to ten obecnie obowiązujący, który został powstał około 2007 roku i który umieściłem pod tytułem wpisu. Poprawnie wyrysowany, odświeżony, lecz na pewno różniący się od przedwojennego herbu. Napis na otoku wykonany został krojem Impact, stworzonym w 1965 roku przez Geoffrey-a Lee.
Wersja ta nawiązuje do starej odznaki, której rekonstrukcję zamieszczam poniżej.
Podobne logo widnieje także m.in. w monografii OZPN Katowice wydanej z okazji jego 80-lecia (autorstwa A. Gowarzewskiego).
Obecny znak wpisuje się w atmosferę w klubie, akcentuje powiązania z Górnym Śląskiem (żółty i niebieski to barwy województwa, a żółty i czarny historyczne barwy Śląska).
Jak oceniasz znak 1. FC Katowice?
- 3 #poprawny (43%, 18 razy oceniany)
- 4 #wartościowy (29%, 12 razy oceniany)
- 5 #doskonały (19%, 8 razy oceniany)
- 2 #niedopracowany (5%, 2 razy oceniany)
- 1 #koszmarny (5%, 2 razy oceniany)
Ilość głosów: 42
Ocena polskielogo.net:
Średnia ocena: 3,4
*Andrzej Gowarzewski: Encyklopedia Piłkarska Fuji; Kolekcja Klubów, tom 3. Wisła Kraków; Katowice 1996;
str. 15-18
Dostęp: 2016/06/14
**http://historiawisly.pl/wiki/index.php?title=1927.09.25_1FC_Katowice_%E2%80%93_Wis%C5%82a_Krak%C3%B3w_0:2#.27Pi.C4.85ta_kolumna.27_w_sporcie_.C5.9Bl.C4.85skim
Dostęp: 2016/06/16
***80 lat OZPN Katowice, księga pamiątkowa 1920-2000, Katowice 2000
str. 83-84