Logo PZPNWywalczyli ósmy awans na Mundial i obudzili marzenia, związane z 6. drużyną świata według rankingu FIFA. PZPN nigdy nie miał tak dobrej opinii, jak obecnie i równie kreatywnego logo. Zajrzyjmy do historii futbolu, by poznać ewolucję znaku związku.


© Autor: Jakub Malicki

Sukcesy piłkarskiej reprezentacji Polski są powszechnie znane, każdy dzieciak powinien wiedzieć – zanim włoży pierwsze korkotrampki – że w 1974 roku Lato strzelił zwycięską bramkę Brazylii i świętowaliśmy 3. miejsce na Mistrzostwach Świata. A 8 lat później bramki Francuzom strzelali Szarmach, Majewski oraz Kupcewicz i w Hiszpanii powtórzyliśmy osiągnięcie drużyny Kazimierza Górskiego. Najlepszym strzelcem ekipy Antoniego Piechniczka na MŚ w 1982 roku był Zbigniew Boniek, strzelec 4 bramek w turnieju. Na Mundialu w RFN ’74 królem strzelców został Grzegorz Lato, zdobywca 7 goli.

Logo PZPNObaj panowie zasiedli w fotelu prezesa PZPN, Lato w 2008 roku, a Boniek cztery lata później. W trakcie kadencji pierwszego, związek zmienił logo – na obowiązujące do dzisiaj – oraz rozpoczął proces rebrandingu. Od czasu wyboru Zbigniewa Bońka na prezesa, proces zmian przybrał na sile, rodzina znaków zyskała kolejne wzory, a wszelkie przedsięwzięcia organizowane przez związek otrzymały bogatą oprawę wizualną. Związek nie oszczędzał na marketingu, skoro w zeszłym roku zbudował budżet wysokości niemal 200 mln zł. Każdy mecz na Stadionie Narodowym gromadzi komplet publiczności, tak dobrej atmosfery wokół piłkarskiej reprezentacji – ale także samego związku – nie było jeszcze w XXI wieku. Wydaje się, że jeśli na przyszłorocznych Mistrzostwach Świata w Rosji nie będzie blamażu, to moda na reprezentację będzie kwitła. Jeśli „Biało-Czerwoni” osiągną sukces na Mundialu, to kto wie – czy futbol nie stanie się u nas pierwszą religią, a proboszcze będą musieli przeanalizować godziny nabożeństw, by nie kolidowały z rozgrywkami piłkarskimi [tu wstawcie emotikona].

Dodajmy, że w 2019 roku Polski Związek Piłki Nożnej będzie świętował 100-lecie założenia i z tej okazji planują wydanie monografii i albumu, nad którymi pracuje Wydawnictwo GiA. Nie wiem, czy napiszą o historii znaku związku, ale postanowiłem opracować jego historię na potrzeby naszego serwisu. Dodam, że historię odznak PZPN do 1975 roku znajdziecie w katalogu Andrzeja Grabowskiego i Zbigniewa Malinowskiego, która to publikacja była pomocna w niniejszym opracowaniu.

Postanowiłem spojrzeć na znaki PZPN przez pryzmat sukcesów, jakie osiągnęli sportowcy w czasie, w którym były używane. Oczywiście symbolem reprezentacji od początku był Herb Rzeczypospolitej, dumnie noszony na koszulkach sportowców – z wyjątkiem lat 1992-93 – gdy na strojach firmy Admiral znalazło się logo PZPN – oraz 2 meczów (Włochy, Węgry) w listopadzie 2011 roku, gdy logo reprezentacji zastąpiło symbol RP. Jak pamiętacie, ogólnonarodowe oburzenie doprowadziło do przywrócenia Orła Białego na koszulki „Biało-Czerwonych”.

Logo PZPNKuba Błaszczykowski w koszulce z dodanym Herbem RP; Źródło: Nike / PZPN


Pierwsze mecze reprezentacji

PZPN został założony 21 grudnia 1919 roku w Warszawie, a pierwszym prezesem został Edward Cetnarowski, znany działacz Cracovii. Na siedzibę związku wybrano Kraków, także pierwsza odznaka – ażurowa – została wydana w stolicy Małopolski – w pracowni Jakuba Walenty.

Logo PZPN

Jak widzimy był to wzór unikalny, o niebanalnej kompozycji – zawierał sylwetkę orła trzymającego w dziobie gałązkę laurową, umieszczonego na monogramie otoczonym wieńcem. We wspomnianym katalogu można znaleźć także dwa prostsze wzory – zawierające akronim i biało-czerwone barwy na tarczy (okrągłej oraz francuskiej XV-wiecznej), jednak nie znalazłem ich w innych źródłach.

Logo PZPN

Warto wspomnieć pierwszy mecz w dziejach reprezentacji Polski, 18 grudnia 1921 roku Polacy przegrali w Budapeszcie z Węgrami 0-1.

W 1928 roku siedzibę związku przeniesiono do Warszawy i pojawiła się kolejna odznaka PZPN – okrągła tarcza podzielona na pola – białe i czerwone, z centralnie wkomponowaną piłką i orłem w koronie. Na otoku wypisano pełną nazwę związku.

Logo PZPN

Największym sukcesem reprezentacji Polski w okresie międzywojennym było wygranie rywalizacji z Jugosławią (4-0 w Warszawie, 0-1 w Belgradzie) i awans na Mistrzostwa Świata we Francji w 1938 roku. Tam spotkaliśmy się z Brazylią, przegrywając po dogrywce 5-6.

Reprezentacja Polski przed meczem z BrazyliąReprezentacja Polski przed meczem z Brazylią w 1938 r.; Źródło: NAC / Retusz: Jakub Malicki

Mecz przeszedł do historii polskiego futbolu, nie tylko jako debiut na Mundialu, ale również dzięki 4 golom strzelonym „Canarinhos” przez Ernesta Wilimowskiego. Trenerem reprezentacji był wówczas Józef Kałuża, który wcześniej był zawodnikiem i trenerem Cracovii.


Reorganizacja związku

Pierwszy mecz po II wś „Biało-Czerwoni” rozegrali dopiero w 1947 roku, przegrywając z Norwegią 1-3 w Oslo. Kolejne batalie również przegrane (Rumunia, Czechosłowacja, Szwecja), reprezentacja długo nie mogła podnieść się po wojennej traumie. Dodajmy, że pierwsza powojenna odznaka PZPN miała wzór zbliżony do tego sprzed 1939, lecz orzeł pozbawiony był korony.

Logo PZPNW drużynie pojawił się za to świetny napastnik – Gerard Cieślik, strzelec 27 bramek w 45 meczach dla Polski. Najważniejsze dwie zdobył w 1957 roku w pamiętanym meczu przeciwko ZSRR.

Warto wspomnieć, że w 1951 roku Polski Związek Piłki Nożnej został rozwiązany. Na skutek reorganizacji polskiego sportu, piłkarstwem zarządzała Sekcja Piłki Nożnej podlegająca Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej.

Kluby traciły historyczne nazwy, z logo związku zniknął orzeł, a barwy zostały ułożone w inny sposób.

Logo PZPN9 grudnia 1956 roku reaktywowano Polski Związek Piłki Nożnej, którego nazwa wróciła na otok odznaki, wydanej na przełomie lat 50-60.


Sukcesy z orłem bez korony

W lata 60-te polski futbol wchodził opromieniony zwycięstwem na ZSRR (1-0 po golu Ernesta Pola) oraz NRD (3-1). W 1962 r. pokonaliśmy Francję 3-1 w Paryżu, w 1964 Czechosłowację 2-1. Drużyny klubowe rosły w siłę, najlepszym osiągnięciem – finał Pucharu Zdobywców Pucharów, w którym zagrał Górnik Zabrze (1970).

Logo PZPN

Zanim reprezentacja osiągnęła swoje największe sukcesy, PZPN zyskał nowy znak – kompozycję, która przetrwała przez następne pół wieku. Pod koniec lat 60-tych ułożono orła, akronim i piłkę w charakterystyczny znak o pionowej orientacji. Rzecz jasna używano kilku wersji tego logo, różniących się szczegółami – pierwotnie emblemat ten miał biało-czerwone litery PZPN, a kolory naniesione naprzemiennie. W latach 80-tych występował biały napis na czerwonym polu (powyżej z prawej), były też wariacje ze złotym (żółtym).

Spośród sukcesów reprezentacji – pomijam tu osiągnięcia na Olimpiadach – warto wspomnieć występy w 4 kolejnych finałach Mistrzostw Świata, z brązowymi medalami we wspomnianym 1974 i 1982 roku.

Reprezentacja Polski 1974Reprezentacja Polski w 1974 r.

Reprezentacja Polski 1974Reprezentacja Polski w 1982 r.

Jak do tej pory, największe sukcesy polscy piłkarze osiągnęli z orłem bez korony, choć na szczęście w XXI wieku reprezentacja powróciła do międzynarodowej elity.


Koszmarne lata 90-te

16 lat potrzebowaliśmy, żeby zakwalifikować się na Mundial po nieudanych mistrzostwach w Meksyku ’86. Znacznie dłużej trwała transformacja PZPN, który stał się podmiotem znienawidzonym przez opinię publiczną – kibiców czy kolejnych ministrów sportu. To nie miejsce na wspominanie afer korupcyjnych czy konfliktu pomiędzy Jackiem Dębskim a środowiskiem piłkarskim, wspomnę jedynie znaki, które reprezentowały związek.

Logo PZPN

Gdy wszystkie organizacje przywracały koronę naszemu Białemu Orłu, na koszulkach reprezentacji pojawiło się nowe logo… PZPN. Znajdziemy je na zdjęciach reprezentantów Polski z lat 1992-93, gdy taki wzór pojawił się na koszulkach wyprodukowanych przez angielską firmę Admiral. Wzór był skomplikowany, złoty orzeł siedział rozkraczony na polu z akronimem, pewnie dlatego zdecydowano się powrócić do kompozycji znanej z PRL-u. Zmieniono rysunek piłki, dodano koronę do złotego orła i taki wzór obowiązywał do końca XX wieku.

Logo PZPN

Dodajmy, że było kilka wersji, niekiedy orzeł pojawiał się na okrągłej tarczy podzielonej na pole białe i czerwone.


Nowe oblicze związku

Na przełomie wieków znak PZPN-u został ujednolicony, swoje logo zyskała także reprezentacja. Biało-czerwona piłka „biedrona” z wystającym skrzydłem mogła być także znakiem związku (pojawiła się taka wersja około 2006 r.), lecz formalnie nigdy nie została zatwierdzona. Mogliście ją zobaczyć na dresach reprezentacji prowadzonej przez Leo Beenhakkera, pierwszego zagranicznego selekcjonera w dziejach piłkarskiej reprezentacji Polski (2006-2009).

Logo PZPN

Pewnie pamiętacie, że za czasów Leo po raz pierwszy awansowaliśmy do finałów Mistrzostw Europy, jednak w 2008 roku w Austrii stać nas było jedynie na remis z gospodarzami. Warto wspomnieć jeszcze udział w Mistrzostwach Świata w Niemczech, na które wprowadził Polskę selekcjoner Paweł Janas (2006). Takie sukcesy towarzyszyły PZPN spod znaku złotego orła z koroną.

W kwietniu 2011 roku Polski Związek Piłki Nożnej zorganizował konferencję prasową, na której zaprezentował nowe logo – w postaci orła wpasowanego w łaty piłki, wyrysowanego za pomocą czerwono-złotych szarf. Opracowano także wersję na czerwonym tle, w której wstęgi miały odcienie szarości i żółtego.

Logo PZPN

Znak wydawał się nowatorski i niebanalny. Inne związki – pomijając Francuski FF – nie miały takiego przestrzennego wzoru, łączącego symbolikę narodową z piłkarską. Mnie początkowo denerwowało liternictwo, które odebrałem jako zbyt ciężkie i nieużyteczne (gruba kreska liter, mało światła, same wersaliki), jednak po latach przyzwyczaiłem się. Warto wspomnieć, że marketingowcy związku nie zakończyli rebrandingu na jednym logo, zlecili stworzenie całej rodziny znaków, a wśród nich Pucharu Polski, 1. i 2. Ligi, wszystkich zgodnych z nową stylistyką.

Logo PZPNRodzina znaków PZPN


Współpraca z PZPN

W 2013 roku miałem swój skromny udział w procesie rebrandingu PZPN, dostałem zadanie – od agencji Kiwigroup – stworzenia symboli dla związkowych sekcji: Beach Soccera, Futsalu, Ekstraligi Kobiet, Centralnej Ligi Juniorów, Z podwórka na stadion – turniej o Puchar Tymbarku i Akademii Młodych Orłów, w stylistyce nowej linii graficznej. Zadanie nie było łatwe, narysowanie nowych symboli w zadanej konwencji graficznej wymagało kilku tygodni pracy. Przy okazji zaproponowałem także prostszą formę liternictwa dla wspomnianych znaków, jednak ostatecznie PZPN pozostał przy swoim kroju.

Logo PZPNLogo PZPNBrandbook PZPNLogo PZPNProjekty dla PZPN wykonane przez Jakuba Malickiego

Dla Polskiego Związku Piłki Nożnej opracowałem także m.in. wzór księgi znaku (okładkę i layout), projekt trofeum Pucharu Polski, oprawę graficzną do meczów towarzyskich. Taki to mój skromny wkład w rozwój marki związku, ale i świetne doświadczenie współpracy z największym związkiem sportowym w Polsce. Choć po prawdzie, dzięki tej pracy mogłem przyjrzeć się logo PZPN od strony technicznej i muszę wspomnieć, że pomimo całej swojej skomplikowanej formy i gradientów, znak nie sprawia większych problemów w aplikacji.


Opinia o znaku

Minęło 6 lat od wprowadzenia logo PZPN i chyba wszyscy przyzwyczailiśmy się do tego symbolu. Opracowano również wersję dla reprezentacji, z napisem „POLSKA” zamiast „PZPN”, którą tak nieszczęśliwie umieszczono na koszulkach w 2011 roku. Była to zła decyzja, nawet jeśli wiele innych reprezentacji narodowych nosi logo związków na piersiach zamiast herbów państw. W Polsce mamy jednak silną tradycję utożsamiania się z Godłem/Herbem RP i umiejscowienia go na strojach reprezentantów kraju. Niech trwa ta nasza tradycja, bo coraz mniej symboli nas łączy. A reprezentacja Polski winna właśnie taką być, nawet jeśli jest przez związek organizowana i zarządzana.

Odnośnie samego znaku – moja ocena jest pozytywna. Logo PZPN wyróżnia się na tle międzynarodowej konkurencji, także wśród polskich związków – z innych dyscyplin – zachowuje funkcję odróżniającą. Oczywiście, że „oświecona” stylistyka może kogoś gryźć w oko, osobiście preferuję prostsze rozwiązania graficzne, niemniej logo PZPN nie traci charakteru w postaci monochromatycznej. Gradienty nie są tu jedynym wabikiem oczu odbiorcy, jest też wyrazista forma. Jest to poprawnie zaprojektowany, świetnie wyrysowany znak. Jedynie korona nad kulistą formą może zastanawiać, ale patrząc na historię logo PZPN można zrozumieć, dlaczego zachowano ten element w nowym projekcie.

Zapraszam Was do podzielenia się opinią o znaku PZPN, czy po kilku latach dostrzegacie jego zalety a forma wciąż wydaje się innowacyjna?

Logo PZPN

Jak oceniasz znak Polskiego Związku Piłki Nożnej?

  • 4 / wartościowy (53%, 78 razy oceniany)
  • 5 / doskonały (26%, 38 razy oceniany)
  • 3 / poprawny (14%, 20 razy oceniany)
  • 1 / koszmarny (4%, 6 razy oceniany)
  • 2 / niedopracowany (3%, 4 razy oceniany)

Ilość głosów: 146

Loading ... Loading ...


Ocena znaku polskielogo.net:

Oryginalność

Czytelność

Precyzja wykonania

Liternictwo

Ponadczasowość formy

Średnia ocena: 4,2


Źródła:

Andrzej Grabowski, Zbigniew Malinowski: Katalog odznak PZPN i OZPN do 1975 roku
Archiwum tygodnika „Piłka Nożna” 1992-2006

PZPN na Wikipedii
Reprezentacja Polski na Wikipedii

dostęp: 2017/10/13